Het Nederlandse woord “juweel” (in meervoud: “juwelen”) werd pas duizenden jaren later bedacht nadat mensen reeds de eerste decoratieve versieringen voor lichaam en haar vervaardigden. De herkomst is van het woord “iuweel”, dat stamt uit het vierde kwartaal van de 13^e eeuw, welke weer is afgeleid van het Franse woord “joël”. Het Franse woord “joël” werd in het oud-Frans gespeld als “jouel” en had als betekenis “versiering; cadeau; edelsteen; juweel (als in sieraad)”. Volgens taalkundigen werd het oud-Franse woord voor het eerst gebruikt gedurende de 12^e eeuw en werd het in de late 13^e eeuw overgenomen in andere talen, zoals bijvoorbeeld in Engeland onder het woord “jewel” en rond diezelfde tijd ook in het Nederlands als “iuweel”, waarbij de betekenis duidde op “een artikel van waarde welke gebruikt wordt voor de persoonlijke versiering”.

Het oud-Franse woord “jouel” stamt oorspronkelijk af van het middeleeuwse Latijnse woord “jocale”, wat een herkomst heeft van het nog oudere Latijnse woord “iocus”. De betekenis van “iocus” was “spel; spelen; grap”, of in ordinair Latijns taalgebruik “dat wat plezier geeft”, wat later in de Franse taal het woord “jeu” werd. Er zijn historici die uitgaan van de theorie, dat het woord “juweel” terug te leiden is tot het Latijnse woord “gaudium” met het begrip “vreugde” als uitgangspunt. Het Franse woord “gaudie” betekent zoveel als “blijdschap; plezier; speelsheid; een opzichtige kleinigheid of opsmuk”. De voorbehouden betekenis van ditzelfde woord als “kostbare steen; gem” stamt uit Engeland in het begin van de 14e eeuw.

Het Nederlandse woord “sieraad”, dat als een synoniem kan worden gebruikt voor “juweel”, stamt pas uit 1557 en de betekenis hiervan was “pracht; luister”. Dit woord komt van het nieuw Hoogduitse woord “zierat”, wat weer afstamt van het middel Hoogduitse woord “zierôt”, wat kwam van het middel Hoogduitse “ziere”, wat “mooi” betekende, maar tevens de betekenis van “kleinood” had.

Juweliers die met kostbare materialen werkten, werden in vroeger tijden aangeduid als “joalliers”, maar gedurende de Renaissance werd een nieuwe term bedacht om juweliers die met minder dure materialen werkten te onderscheiden. Zij werden vanaf die periode aangeduid als “bijoutiers”. De origine van het Franse woord “bijouterie” ligt in 1735 en komt van het Bretonse woord “bijou”. In Bretagne bestaan het woord “biz” (vinger) en “bizou” (ringvinger). Hieruit ontstond in het Frans het woord “bijou”. De termen juwelier en bijoutier worden tot op de dag van vandaag gebruikt om het verschil aan te geven dat verschillende materialen zijn gebruikt bij de vervaardiging van de sieraden. Dit kan men vaak ook zien aan de verschillende soorten winkels die sieraden verkopen. Er is een duidelijk onderscheid te maken tussen de (veel) duurdere juwelier, waar sieraden door een opgeleide edelsmid en/of zilversmid worden ontworpen en handgemaakt vervaardigd, en de massa geproduceerde, goedkope producten van inferieure makelij, die gebruik maken van o.a. goedkope metalen, plastic, glazen kralen et cetera en die in grote oplage tegelijk en machinaal vervaardigd zijn. Sieraden winkels zoals Bijou Brigitte of Claire’s zijn voorbeelden van echte bijouterieën.

Wanneer men Gwendolyne’s Steampunk Gems zou moeten categoriseren op de wijze waarop een juwelier en een bijoutier van elkaar worden onderscheiden, dan zou GSG waarschijnlijk het beste passen bij de term “bijoutier”, omdat vrijwel alle sieraden uit minder kostbare metalen dan goud en zilver bestaan en geen extreem dure edelstenen zijn gebruikt in de ontwerpen. Echter, hoewel alle sieraden vervaardigd zijn zonder kostbare edelmetalen, zijn ze wel degelijk allemaal handgemaakt en hebben ze een unieke stijl. Alle sieraden zijn gemaakt naar eigen ontwerp en er bestaan slechts één of enkele exemplaren van het design in tegenstelling tot de massa machineproductie aan artikelen in bijouteriewinkels. Bovendien is er een bewuste keuze gemaakt voor het gebruik van andere metalen dan de edelmetalen goud en zilver; een keuze die wellicht beter past bij de Steampunk stijl en daarnaast ook prijzen mogelijk maakt voor iedere portemonnee. Tevens zijn er wel degelijk halfedelstenen gebruikt in enkele van de ontwerpen en worden zeer goedkope materialen als plastic, dierlijke producten zoals veren en inferieure kralen vermeden. Daarvoor wordt gewerkt met alternatieven, zoals Swarovski kristal en bijvoorbeeld natuursteen of halfedelstenen. Vanuit dat opzicht past Gwendolyne’s Steampunk Gems dus niet geheel in de categorie bijouterie, maar ook niet in die van juwelier. In een andere blog schreef ik over de Art Jewellery en de Arts & Crafts Movement, uit de periode van de 19^e eeuw. Dat artikel geeft een goed idee omtrent mijn persoonlijke visie wat betreft het soort handgemaakte sieraden dat ik maak voor GSG. Het maakt ook duidelijk waarom naar mijn mening GSG duidelijke kenmerken heeft van beide beschrijvingen van zowel de juwelier als een bijoutier.

Gwendolyne Blaney – GSG

Reference

Wikipedia – en.wikipedia.org – “Jewellery”

Google.co.uk – “Jewel”

Lexico – www.lexico.com – “Jewellery”

Online Etymology Dictionary – www.etymonline.com – “Jewelry (n.)”

Merriam Webster – https://www.merriam-webster.com – “Bijouterie”

Online Etymology Dictionary – www.etymonline.com – “Bijou (n.)”

Word Histories – https://wordhistories.net – “Origin of ‘Jewel’, little plaything, of ‘Bijou’, finger-ring”

Vries, J. de & Tollenaere, F. de (1991). Etymologisch Woordenboek. Houten: Het Spectrum B.V. (eerste druk 1958)